بسم الله الرحمن الرحیم

قال الله تعالی: «کَشَجَرَهٍ طَیِّبَهٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ تُؤْتِی أُکُلَها کُلَّ حِینٍ بِإِذْنِ رَبِّها »

برای جوامع انسانی بخصوص جوامع دینی، هیچ چیزی مانند آشنایی با سیره و مکتب حجّت‌های خداوند متعال و پیشوایان الهی، نمی‌تواند آموزنده‌تر و سازنده‌تر ‌باشد و باید آن را به عنوان یک علم بزرگ جهانی معرّفی نمود که در حقیقت، راهنمای بشر به سوی تعالی آگاهی و اندیشه‌های تابناک و رفتارهای پاک بوده و همه شئون حیات مادّی و معنوی بشر را فراگرفته است.

از بزرگترین پیشوایان بشر که شئون و عظمت‏‌های وی، نه فقط سرتاسر عالم اسلام را، از شرق تا غرب فراگرفته، بلکه قلوب پیروان دیگر ادیان را به این شخصیت ممتاز متوجه نموده است، حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام می‌باشد.

شخصیتی که از جهات مختلف، مورد توجه اندیشمندان و بزرگان قرار گرفته است و اگر بخواهیم درباره هر یک از ابعاد عظمت ایشان، سخن بگوییم، ساعت‌ها و روزها باید بگذرد تا به قطره‌ای از آن اقیانوس بی‌کران دست یابیم.

یکی از ابعاد مهم آن وجود مبارک، علم و دانش الهی ممتاز ایشان است؛ از آن روست که آن حضرت، به عالم آل محمد صلی الله علیه و آله ملقب گردیده است؛ علمی و دانشی که دانشمندان ادیان مختلف و فرقه‌های اسلامی را به اعجاب و تحسین واداشت.

به عنوان نمونه، چنانچه شرح مسافرت آن حضرت علیه السلام به خراسان را مطالعه فرمایید، خواهید دید که در این سفر، چگونه آن حجت خداوند، عقاید الهی و معارف وحیانی را تجدید کرد و به واسطه همین مطلب است که آن حضرت را «مجدّد رأس مأه ثانیه» خوانده‌اند.

عصر مأمون، که عصر شروع آشنایی مسلمانان با اصطلاحات و مکتب‌های فلسفی بوده و به واسطه ترجمه کتب فلسفی به زبان عربی و حمایت‌های شخصِ مأمون، القای شبهات و اشکالات، در عقاید دینی زیاد گردید و از سوی دیگر، بحث و مناظره بین مسلمانان و علمای ادیان دیگر نیز توسعه یافت و مباحثات مذهبی رایج گردید، حضرت رضا علیه السّلام برای حفظ معارف الهی و وحیانی، و ردّ هر گونه شبهه و ایراد و نیز راهنمایی علما، مجاهدت‌های فراوانی فرمودند و شخصاً با دانشمندان بزرگ ادیان مختلف، مباحثه کرده و آن‌ها را مجاب می‌کردند؛ که صورتِ آن جلساتِ مباحثه و مناظره، در کتب تاریخی و حدیثی ثبت و ضبط گردیده است و امروزه یکی از ذخایر بسیار مهمّ علمی در فنّ احتجاج و استدلال محسوب می‌شود و همواره مورد استفاده دانشمندان بوده و خواهد بود.

دانشمندان و مردم، هر گونه اشکال درباره مسایل فلسفی را به آن حضرت عرضه می‌داشتند، پاسخ شافی و کافی می‌شنیدند.

مشایخ علمای سنت نیز به آن حضرت، ارادت می‌ورزیدند و ایشان را یکی از اولیای بزرگ می‌شمردند و در مدح آن حضرت، اشعار و قصاید بسیاری سروده اند.

علمای دیگر ادیان نیز هنگامی که با آن حضرت روبرو می‌شدند و ایشان را سرچشمه علوم الهی و معارف آسمانی می‌یافتند، در برابر ایشان خاضع شده و زبان به تمجید و مدح می‌گشودند و تا آنجا که می‌توانستند جان‌های تشنه‌شان را از آن معارف بی‌نظیر، سیراب می‌نمودند.